کد مطلب:26682 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

منشأ مشروعيت حكومت اسلامي از نظر و چيست ؟

از نظر عموم فقها و پياده نمودن احكام اسلام در عصر غيبت كبري در صورت وجود شرايط لازم ضروري است و پياده شدن همهء احكام الهي اعم از عبادي , سياسي و اجتماعي از قبيل اجراي حدود و قصاص وجلوگيري از هرج و مرج و حراست از مرزهاي كشور اسلامي بدون تشكيل حكومت اسلامي مقدور نمي باشد.حكومت رئيس و رهبر لازم دارد, و چون حكومت اسلامي است , همه كس نمي تواند در رأس آن قرار گيرد, بلكه بايد كسي حكومت را اداره كند كه علاوه بر داشتن شرايط رهبري جامعه , عميقاً آشنا با مسايل اسلامي باشد و آن عبارت از فقيه جامع الشرايط مي باشد. از سوي ديگر همهء افراد جامعه از نظر برخورداري از آزادي مساوي هستند وهيچ كس حق ولايت و سرپرستي و حكومت بر ديگري را ندارد. لذا منشأ مشروعيت و ولايت فقيه مورد بحث وگفتگو قرار مي گيرد. در اين باره ديدگاه هاي و مطرح مي شود.

به عبارت ديگر: تنها گروهي كه شايستگي تشكيل حكومت و سامان دهي امور مسلمانان را دارند, فقيهانِ داراي شرايط هستند, ولي در اين كه فقها چگونه به اين منصب مي رسند و در اين جايگاه قرار مي گيرند اختلاف نظر وجوددارد كه مجموعاً سه ديدگاه وجود دارد:

1 ولايت انتصابي فقيهان : فقهاي داراي شرايط, به گونهء عام از طرف امامان معصوم : به ولايت گمارده شده اند. هر فقيه جامع الشرايط, اينولايت را دارد, ولي انتخاب يك فقيه از ميان فقهاي داراي شرايط, و از قوه به فعل درآوردن حكومت وي , بستگي به رأي مردم دارد.

گزينش و انتخاب مردم , به منزلهء پذيرش ولايت و حاكميّت فقيه است . پس از انتخاب فقيه , حكومت وي جامه ءعمل مي پوشد. در حقيقت ولايت فقيه دو بُعد دارد: يكي مشروعيت كه با نصب از طرف اما معصوم : تأمين شده است ; ديگري مقبوليت كه با پذيرش مردم صورتمي گيرد. بدون پذيرش مردم سرپرستي وي جامهء عمل نمي پوشد.

2 ولايت انتخابي : بنابر اين ديدگاه هيچ يك از فقها از سوي ائمه : به ولايت منصوب نشده اند. آن چه درروايات آمده , تنها بيان ويژگي ها و شرايط لازم براي حاكم اسلامي است .معيار انتخاب مردم خواهد بود. مردموقتي فقيه داراي شرايط را برگزيدند, ولايت و حكومت وي مشروعيت مي يابد.

به عبارت ديگر: همين كه فقيهي ويژگي ها را داشت , تنها با تكيه بر اين ه انمي تواند بر مردم حكومت كند. آن چه مهم و كليدي است , رأي مردم است . هرگاه آنان از بين دارندگان شرايط, يكي را برگزيدند, حكومت مي يابد و همين براي شروع بودن و نفوذ كلمهء او بسنده است (انتصاب به معناي شأنيت و مشروط به انتخاب ).

3 انتصابي و ولايت بالفعل : فقيهان داراي شرايط, از سوي امامان : به ولايت و سرپرستي مردم گمارده شده اند (انتصابي ) و منصوب شدن تمامي آنان به سرپرستي امت فعلي است . رأي مردم نه در مشروعيت آن اثر دارد ونه در مقبوليت و كارآمدي آن . همهء فقيهان ولايت بالعفل دارند, ولي هر گاه يكي از آنان حكومت را در دست گرفت ,ديگران حق سرپيچي از فرمان وي و ناسازگاري با وي را ندارند. بر اساس اين نظر مردم در پذيرش و كارآمدي ولايت نقشي ندارند و تنها بايد مراقب دستگاه اجرايي باشند و به نصيحت و خير خواهي مردم بپردازند (انتصاب مطلق ).()البته اين نظرها دربارهء ولايت فقيه است و در مورد حكومت و ولايت ائمه اطهار: همه متفقند كه آنان (پـاورقي 1.عبداللّه جوادي آملي , ولايت فقيه ـ ولايت فقاهت و عدالت , ص 389 محمد هادي معرفت , ولايت فقيه , ص 57و 91 مجله حوزه , شماره 85ـ 86ص 109ـ 110

منصوب از طرف خداوند هستند. درباره ولايت فقيه هم اكثر فقيهاني كه اين بحث را مطرح كرده اند, نظريهء اول (انتصابي ) را پذيرفته اند.